استان سیستان و بلوچستان از آن دسته از استانهای کشور است که مورد کملطفی گردشگران و مسئولین گردشگری کشور قرار گرفته است، اما این منطقه از کشورمان دارای اماکن متعدد تاریخی و جاذبههای طبیعی فراوانی است که میتواند یکی از بهترین تجارب توریستی برای گردشگران را رقم بزند.
شهر سوخته
این شهر بزرگ، شناسنامه پرافتخار سیستان است. شهر سوخته بقایای شهری باستانی در ایران است که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل – زاهدان واقع شده است. این شهر اولین و بزرگترین استقرار شهرنشینی در شرق فلات ایران است که با توجه به بررسیهای به عمل آمده، ابزار جنگ بسیار کمی در آن کشف شده و همواره در صلح و آرامش بوده است. گورستان شهر سوخته با ۲۵ هکتار وسعت و ۴۰,۰۰۰ گور، بهعنوان یکی از وسیعترین گورستانهای قبل از تاریخ، کمک زیادی به پژوهش در روند شکلگیری تمدن حاشیه هیرمند و نوع اعتقادات ساکنان آن کرده است.
دهانه غلامان
دهانه غلامان در واقع بقایای شهری عظیم از روزگار هخامنشیان است. این شهر در حدود ۲ کیلومتری روستای قلعه نو و حدود ۴۴ کیلومتری شهر زابل قرار گرفته و از جهات گوناگون دارای اهمیت است. از یک سو تنها شهر خشت و گلی روزگار هخامنشیان است که بر خلاف سایر شهرهای این دوره نشانگر زندگی پادشاهان و کاخهای مربوط به آنها است، از سوی دیگر بدون برنامهریزی رشد نکرده، بلکه احداث شهر با نقشه و برنامهریزی مدون صورت گرفته است. این مکان در ۲ کیلومتری روستای قلعه نو از توابع شهرستان زهک واقع شده است.
زاهدان کهنه
بقایای شهر زاهدان کهنه در ۲۷ کیلومتری شرق زابل، هفت کیلومتری شمال شهرستان زهک، در بخش مرکزی زهک و حدود ۹ کیلومتری شمال تپه شهرستان، روی بلندی واقع شده است. جی.پی.تیت انگلیسی بر این باور است که این خرابهها مربوط به شهر زرنج (زرنک یا زرنگ) است که ۴۲۰ سال پیش توسط تیمور لنگ و با توجه به ویرانی بندهای سیستان به این صورت در آمده است. هنری ساوج لندور، جهانگرد باستان شناس و جغرافیدان انگلیسی که در سال ۱۹۰۱ به سیستان و بلوچستان سفر کرده است، شهر زاهدان کهنه را به لندن شرق تشبیه کرده است. در محل زاهدان کهنه و اطراف آن، مجموعهای ازبناهای دوران اسلامی وجود دارد که یکی از این مجموعهها در فاصله ۲۵۰ متری شمال شرقی ارگ زاهدان کهنه قرار دارد.
از شهر زاهدان کهنه امروزه فقط برج و باروی آن و قلعه تیمور باقی مانده است. این شهر دارای سه قطعه آبادی بوده که شامل ارگ کهندز، شارستان و ربض است و گرداگرد هرکدام را حصاری بههمراه برجهای تدافعی، بهشکل مستطیل، در بر گرفته است.
کوه خواجه
کوه خواجه یا (کوه رستم) تنها اثر طبیعی در دشت سیستان است که در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهر زابل قرار دارد. اوشیدا در زبان پارسی میانه به معنی ابدی است. این کوه ذوزنقهای شکل که نزد سه دین اسلام، مسیحیت و زرتشت مقدس است، از سنگهای بازالت سیاه رنگ تشکیل شده و با ارتفاع ۶۰۹ متر از سطح دریا، مانند جزیرهای در میان دریاچه هامون قرار دارد.در اطراف این کوه تعداد زیادی آثار باستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و بقایای اماکن اسلامی و معبد بودایی باقی مانده است که شامل قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان، بناهای منفرد آرامگاهی و قبور اسلامی است. آثار تاریخی پیش از اسلام محوطهی تاریخی کوه خواجه شامل مجموعهی کاخها، قلعه کهک کهزاد و قلعه چهل دختر است. ارنست هرتسفلد در سالهای ۱۹۲۵ و ۱۹۲۹ میلادی با بررسی این مجموعه عنوان تخت جمشید خشتی را برای مجموعه کاخهای آن برگزید.
تپه طالبخان
تپه طالبخان با ارتفاع هشت متر و گستره نیم هکتار، در ۷۰ کیلومتری زابل در حاشیه جاده زابل – زاهدان واقع شده است. تاکنون در دو فصل کاوش در این تپه تاریخی، بهعنوان یکی از تپههای اقماری شهر سوخته، آثار مختلف معماری، سفال، فلاخن و پیکرک مربوط به دورههای تاریخی شهر سوخته کشف شده است. در تپهی طالب خان، آثار معماری، تنورها و اجاقهایی که در داخل اتاقها قرار داشته نیز کشف شده است.
تپههای ژالهای
به فاصله پنج و نیم کیلومتری جنوب شرق زابل، در سه راه جاده زابل به زهک، میتوانید این تپهها را بیابید. تپههای ژالهای شامل تپههای مشخص با ارتفاع بیش از ۲ متر از سطح زمینهای اطراف است. تپههای شمارهی ۱ و ۲ و ۳ در شمال محوطه ژالهای قرار دارد. روی تپه شمارهی ۱ سفالهای با لعاب سبز و سفید و نیز یک قطعه سفال کتیبهدار مشاهده شده است که به خط کوفی تزیین شده است. شیوه تزیین آن، شیوه زیر رنگ یا زیر لعاب است. تپهی ژالهای ۲ هم در قسمت شرق تپهی ۱ واقع شده است و روی آن آثار و بقایای معماری دیده میشود که ساخته شده از خشت و احتمالا مربوط به دوره های جدیدتر است. روی این تپه نیز آجرهای مستطیل شکل به ضخامت حدود ۵ الی ۶ سانتیمتر قرار دارد و وسعت آن در حدود ۱۵ در ۲۰ متر است. این تپه در فاصله ۳۵۰ متری تپه شمارهی ۱ قرار دارد.